Với mái lợp tranh săng, nhà rôi của ông Nam rộng chừng 40m2, xoay mặt về nhánh sông Khúc Lũy - địa danh gắn liền với thành cổ La Qua, dinh trấn Quảng Nam thời chúa Nguyễn
Xây tường. Thành ra, giờ nhà rôi thành nhà mái tranh, vách. Giữa những tấm phên thưng vách để lộ ra những song cửa tre cật. Tôi quá già, tiền đâu. Một tháng quan sát, tôi thấy mối dưới đất phải lèn qua tre để ăn gỗ, tre không hề gì. Chừ, nó như thế, tôi rất đau lòng.
Nhìn từ ngoài vào, đã thấy ngôi nhà đứng quá ư lạc điệu. Thế nhưng, đầu năm nay, vì phên quá hư hại, ông đã sửa lại bằng cách. Kinh phí không bao lăm, quan trọng là có làm hay không thôi". Nhức mắt khi nhìn ngôi nhà cột lim, tre láng bóng bị xen vô bởi những bức tường bê tông! Vào nhà, khu thờ cúng xưa cũng đã bê tông hóa.
Xưa, mỗi cây tre phải ngâm dưới bùn hàng năm mới vớt lên. Tôi đã thử đặt một mẩu tre ngâm dưới một khúc gỗ. Bảo tàng thì tôi bất lực.
Cách đây chừng 3 năm thôi, vách hai đầu hồi là những tấm phên lương trét phân trâu trộn nước cây bời lời; vách trước, vách sau đan công phu hơn với những nẹp tre trang hoàng. " - Ông Nam nói. Đã bao lần con cháu bảo phá ngôi nhà đi, nhưng ông Nam can ngăn vì đây là kỷ niệm của cả bốn đời người, từ thuở tiên tổ, nơi ông cất tiếng khóc chào đời.
Giờ đã lợp lại bằng tranh nhưng dù gắng thế nào thì vẫn không thể làm được mái tranh y sì cách làm mái xưa kia. “Tôi biết tấm lòng cha tôi với ngôi nhà.
Thời bấy giờ, chỉ hào phú mới làm nhà trụ cột gỗ kê đá, còn hầu hết đều ở nhà tre, cột chôn đất. Nhiều thợ chẻ tre đan nan cót, đan giỏ mang xuống phố Hội bán cho thương thuyền. Sờ soạng vì kèo, đòn tay… đều bằng tre ngâm có đường kính chưa tới 10cm, sẫm màu. " - Ông Nam nghẹn lời. Nhưng tuy ranh giới rất phong phanh, bảo tàng và bảo quản là hai chuyện hoàn toàn khác nhau.
Loay hoay bảo quản đủ đường Ngôi nhà bây chừ, tường đã bị xi măng hóa Ngôi nhà rôi đó vẫn đang được bao bọc bởi một khuôn viên đậm đặc tính truyền thống: Phía trước là sân vuông, phía sau lũy tre vờn bóng; cửa trái dẫn xuống nhà bếp, chuồng heo.
Ông Nam dự tính đan những tấm phên, rồi dán phên vào tường để người dưng nhìn thấy tưởng tường vẫn bằng tre. Bên khóm chuối cạnh nhà: Gáo múc nước bằng dừa tựa vào ảng nước bằng đất nung
" - Ông phân trần. Họa sĩ Nguyễn Thượng Hỷ, người nhiều năm nghiên cứu về kiến trúc nhà cổ, đã nhiều năm lui tới ngôi nhà này để nghiên cứu, nhận xét: “Cả nước mình, hiện nay tìm không ra nhà rôi có tuổi trăm năm thế này đâu. Thời ấy đã quá xa xôi. Nhà tre còn được gọi là nhà rôi. Tôi luôn tự hứa phải giữ ngôi nhà, có sang sửa cũng phải khôn cùng cẩn thận, phải giữ sao cho đúng nguyên dạng.
Nhưng, nhà là do cố của ông Nam mua lại từ một người láng giềng nên tuổi của nó còn hơn thế nữa nếu tính luôn 20 năm nó thuộc về chủ trước. Mai Thành Dũng. "Ai bảo tre không bền? Nan tre mỏng nhưng trét dầu rái nên rất chắc. Ngôi nhà xuyên thế kỷ Ngôi nhà tre của ông Nam cách đây 6 năm Tính đến đời ông Nam, ngôi nhà truyền đã 4 đời, sử dụng đã 103 năm.
Tôi phải chọn bảo quản, phải giữ ngôi nhà bằng mọi cách, phải xi măng. Qua năm tháng chiến tranh, đặc biệt năm Mậu Thân 1968, cả làng Khúc Lũy, La Qua đều trúng đạn, thế mà nhà vẫn nguyên xi và vẫn đứng vững trong những trận bão khốc liệt.
Mấy năm nay, vách phên nan bị thủng, ông Nam đã loay hoay đủ đường để bảo quản. Ông Nam kể tiếp: Mấy năm trước, mái tranh cũng dột, vài chỗ ông phủ tôn chống dột.
Theo tôi, cùng với những di tích còn lại của dinh trấn Thanh Chiêm và thành cổ La Qua, ngành chức năng nên có cách đưa ngôi nhà vào bảo tàng nhà Việt. Giàn cột lim chu vi gốc chỉ chừng 50cm nhưng chôn dưới đất trăm năm không hư hại. "Nhưng, như thế thì quá giả tạo, còn đâu cốt cách nhà Việt. Nền nhà đất nện; 1 gian 2 chái, gian giữa phụng dưỡng tổ sư.
Trước đó, năm 1983, thánh sư đã phải thay mới vách phên nhưng vẫn đan theo kiểu cũ và vẫn giữ nguyên một tấm phên nhỏ chắn phần trên cùng hai tấm cửa nan ở hai gian đầu hồi.
Nhưng không gian dân dã, thanh bình này cũng đã bị xâm thực bởi bê tông cốt thép. Bởi thế, có thể nói đây là ngôi nhà mang đầy đủ hồn cốt dân dã của làng quê Việt.
Có người làm cả những khung nhà tre ngâm, vác ra cửa Hàn bán cho ai cần làm nhà mới. Qua 100 năm tồn tại với bao biến thiên, đá cũng biến dạng chứ nói chi đến tre. Xi măng. Rèm cửa trước, lá cửa hông đều đan tre chẻ mỏng, có cây chống; các nẹp tre được buộc bằng dây mây tinh tế. Tôi thực sự rối trí. Ông Nam nhớ về thời xưa, cái thời mà những xóm thôn dọc sông Thu Bồn, Vĩnh Điện luôn phủ rợp bóng tre.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét