Trong một cuộc đáp phỏng vấn báo chí, GS. TS Trần hoá công, nguyên Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cho rằng: Chúng ta phải đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, trong đó có rất nhiều việc phải làm chứ không phải chỉ có chăm bẳm nghĩ đến chuyện viết lại SGK. Không ít kinh nghiệm biên soạn SGK của nước ngoài đã được tiếp nhận và theo một nhà giáo dục học thì có đến 500 nhà khoa học đã tham gia soạn và giám định bộ SGK này.
Kinh nghiệm từ những lần cách tân giáo dục trong lịch sử cũng như những lần đổi thay SGK trước đây không cho phép biến những "cải tiến" trong giáo dục - đào tạo thành "cải lùi". Một vấn đề nữa, đổi mới giáo dục đào tạo phải được đặt trong tổng thể nền kinh tế - xã hội và những dự báo phát triển trong ngày mai.
Theo Phó Chủ tịch Tổ chức phát triển quốc tế chuyên nghiệp Pearson - Sherry Preiss, "một cuốn SGK phải sống và chuyển động, kiến tạo và sáng tạo những kiến thức của người học, của kiền và cộng đồng".
Học sinh Việt Nam cần có một chương trình đào tạo mới và bộ SGK tích hợp những kiến thức căn bản, những giá trị văn minh của dân tộc và nhân loại, được xây dựng một cách có hệ thống mang tính đặc thù, đáp ứng đích đào tạo nguồn nhân lực của sơn hà chứ không phải là sự chắp vá, vay mượn hay áp đặt một cách thô thiển công nghệ giáo dục từ các nước khác. Tiếp đó, sau 4 năm phóng thích miền Nam hợp nhất tổ quốc, năm 1979, nhằm thống nhất nền giáo dục chung cho cả nước, cuộc cách tân giáo dục lần thứ ba được tiến hành với việc xây dựng hệ thống giáo dục phổ quát 12 năm.
Nếu không có những người thầy nhiệt huyết, trí óc sẽ không có những tư cách, những nhân kiệt cho sơn hà. Theo Đại tự điển tiếng Việt (Nguyễn Như Ý chủ biên), SGK là sách soạn theo chương trình, dùng để dạy và học trong trường phổ thông. Cũng có rất nhiều tiêu chí được đặt ra với loại sách này. Thứ ba, những tri thức sử dụng lối dạy đồng tâm, xuyên suốt các lớp là phương pháp có tính sư phạm cao, vì thế bộ SGK phải có một tổng chủ biên quán xuyến từ đầu đến cuối.
Theo đó, bộ SGK mới được viết cho chương trình giáo dục phổ quát 10 năm, thay vì 9 năm như thời kháng chiến.
Vì sao bộ SGK được xây dựng công phu với sự tham gia của đông đảo giới khoa học lại có kết quả như vậy? Vấn đề không chỉ là chuyện 3 cấp học với hàng chục môn, hàng trăm quyển sách, những chi tiết chưa chuẩn xác… mà là tư duy của những người làm quản lý giáo dục, những người làm SGK cứ bâng khuâng giữa dòng! Một nhà khoa học giáo dục đã thẳng thắn nêu lên 6 vấn đề của SGK hiện.
Do đó, trước khi muốn viết lại sách để giáo dục thì nên canh tân lại phương pháp dạy và học, đổi mới định hướng cho chương trình, nội dung và phương pháp cho các bậc học.
Đặc biệt, phải xác định rõ đích giáo dục và việc đổi mới SGK là công đoạn rốt cuộc trong quá trình đổi mới toàn diện hệ thống giáo dục. Thứ năm, thiếu tính liên thông về tri thức. Một lần nữa, SGK lại được "xới" lên với hàng loạt vấn đề như: Quá nặng về kiến thức nhưng ngày một xa cách thực tiễn và không khuyến khích được tư duy sáng tạo của học trò; nội dung thay đổi và canh tân quá nhiều trong thời kì ngắn; khâu tổ chức biên soạn cũng có không ít vấn đề… Câu chuyện SGK với những khuyết thiếu hoặc quá thừa không chỉ làm phung phí tiền nong, thời kì mà còn đặt lên vai học trò, nghiêm phụ những áp lực không đáng có.
Để điều đó trở nên hiện thực thì không chỉ tạo dựng cơ sở vật chất cho giáo dục - đào tạo mà còn phải đổi thay tư duy, nhận thức của những người thầy (bởi họ chính là cầu nối đưa mọi sự cách tân giáo dục đến với học trò).
Trong kháng chiến chống Pháp, với đích xây dựng một nền giáo dục thích hợp với chế độ mới, chúng ta đã tiến hành cuộc cách tân giáo dục trước tiên.
Đến năm 1956, sau hai năm "từng đoàn quân thắng lợi tiến về Thủ đô", để thống nhất nền giáo dục trong chiến khu kháng chiến và những vùng địch tạm chiếm, một cuộc cải cách giáo dục mới được tiến hành. Nếu tìm hiểu tiến trình phát triển của ngành giáo dục nước nhà gần một thế kỷ qua, mỗi lần cách tân giáo dục phổ quát là một lần… đổi thay sách giáo khoa.
Nếu chỉ quan tâm đến việc viết lại sách sẽ không giải quyết được vấn đề gì… Như vậy, vấn đề đặt ra là xây dựng nội dung chương trình dạy học phải theo hướng giảm tải, kết cấu đồng bộ, hợp lý giữa giáo dục nhân cách, lối sống với giáo dục tri thức - văn hóa - khoa học - công nghệ, giáo dục tư duy sáng tạo, kỹ năng sống, kỹ năng thực hành.
Trong một thế giới hội nhập với sự vận động đến vô tận của tri thức, chẳng thể tiếp chạy đuổi để tạo ra những cỗ máy có thể nạp đầy kiến thức mà phải tạo ra những con người có khả năng làm chủ tri thức, biết độc lập nghĩ suy và giàu khả năng tư duy sáng tạo, biết sống, cống hiến bằng trái tim, bằng nghĩa vụ với giang sơn, với dân tộc.
Từ đó đổi mới phương pháp dạy và học trên cơ sở coi người học là một chủ thể sáng tạo đầy tiềm năng để khêu gợi tiềm năng ấy mở ra và hoạt động trong mọi lĩnh vực của đời sống tầng lớp. Ba cuộc canh tân giáo dục phổ thông đã làm tròn sứ mệnh trong những giai đoạn lịch sử khăng khăng. Với một chương trình giáo dục không còn hiệp với tầng lớp đương đại, không bắt kịp với xu thế phát triển của thế giới thì đương nhiên phải thay đổi.
Thuật ngữ SGK còn được hiểu là một loại sách chuẩn cho một ngành học. Sự nghiệp giáo dục đối với Việt Nam không chỉ là động lực cho kinh tế mà còn là nhân tố để chấn hưng văn hóa, gìn giữ và phát huy các giá trị Việt Nam. Cái hay ở chỗ là chỉ cần một bộ SGK in đen trắng trên giấy xấu đã được nhiều đời trong một gia đình giữ giàng, chuyền tay nhau học tập.
Chúng ta đang giáo dục con người theo cách tiêu cực. "Muốn thắng trong kinh tế, trước hết phải thắng trong giáo dục", chúng ta cần hình thành một triết lý giáo dục riêng mang đặc thù Việt Nam và định hình rõ đích giáo dục. Thế nhưng chúng ta đã không làm được điều ấy nên kiến thức bị phân khúc, tách rời, ngắt quãng.
Thôi thì dù thất vọng nhưng vẫn tiếp phải hy vọng! nền tảng nào để xây dựng bộ SGK chuẩn mực? Cho đến nay, đây vẫn là một câu hỏi chưa cho câu giải đáp xác thực.
Thứ tư, SGK hiện nay thiếu tính xuyên môn trong cấu trúc chương trình. Thứ hai, SGK hiện thời định vị không đúng vai trò của các môn học trong cấu trúc tri thức (tỉ dụ, ngoại ngữ có vai trò quan yếu trong đời sống ngày nay nhưng lại là môn tự chọn, đưa vào chương trình từ lớp 3). Thế nhưng đổi thay ra sao, trên nền tảng nào, thực hiện vào thời điểm nào… lại là cả vấn đề.
Then chốt của giáo dục là dạy người và dạy làm người. Đã quá nhiều năm chúng ta kỳ vọng vào một bộ SGK chuẩn trong thời kỳ hội nhập, nhưng rồi vẫn thất vọng đến tận hiện thời.
Thứ nhất, việc xây dựng chương trình học còn thiếu nhiều kiến thức, kể cả thiếu một số môn then chốt về khoa học tư duy, về kỹ năng sống, khả năng sáng tạo.
Thứ sáu, việc lựa chọn khối lượng và thuộc tính các đơn vị kiến thức đưa vào chương trình nhiều khi chưa có tính sư phạm, còn quá tải, sai thực tế… Một vị lãnh đạo của Bộ GD-ĐT cũng nhận: Nội dung và phương pháp giáo dục lạc hậu, nặng về dạy chữ, gây hiện tượng quá tải không chỉ đối với học trò mà còn với công tác quản lý… Từ những vấn đề nêu trên có thể thấy cải tiến SGK là khôn cùng cấp thiết.
Nếu không có cách nhìn hệ thống, tư duy khoa học là lịch trình cụ thể thì công cuộc canh tân giáo dục không chỉ như "dã tràng xe cát" mà còn để lại nhiều hệ lụy cho các thế hệ người Việt trong tương lai. Những cuốn sách giáo khoa trước hết viết mộc mạc, in trên giấy bản đã xuất hiện vào năm 1950.
Có nhiều định nghĩa khác nhau về SGK, tựu trung có thể hiểu SGK là loại sách cung cấp kiến thức, được biên soạn với mục đích dạy và học. Với chức năng tự thân, SGK có vai trò đặc biệt quan trọng trong tiến trình nhận thức của học sinh, chứa đựng hàm lượng căn bản nhất về kiến thức và là nền tảng của tư duy sau này của đời người.
Lần cải cách SGK thứ tư tiến hành vào năm 2002 được thực hiện một cách bài bản hơn: Xây dựng chương trình, biên soạn tài liệu dạy thí điểm rồi mới làm SGK chính thức. Thế nên đổi mới giáo dục chẳng thể tách rời việc cải cách sư phạm. Vừa viết sách, vừa hình thành chương trình giáo dục trong bối cảnh khôn cùng khó khăn, nhưng nền móng kiến thức từ những cuốn SGK ấy đã tạo nên nhiều thiên tài phục vụ sự nghiệp phát triển giang sơn.
Tuy nhiên, sau một thời gian "lưu hành", SGK đã "phát lộ" nhiều bất cập và cho đến hôm nay, có thể thấy rằng SGK không chỉ là gánh nặng với học sinh, với thầy, cô giáo mà còn kéo theo nhiều hệ lụy cho xã hội.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét